Mobbing – terror psychiczny w miejscu pracy

Czy wiesz, że w Polsce aż 46% polskich pracowników biurowych, fizycznych, umysłowych przyznaje, że doświadcza mobbingu w miejscach pracy?

Pojęcie mobbingu stało się w ostatnich latach modne. Przez to wiele osób interpretuje pojedyncze nieprzyjemne zachowania przełożonego czy też współpracowników wobec siebie jako mobbing. Tymczasem o mobbingu możemy mówić wówczas, gdy mamy do czynienia z długotrwałym i uporczywym nękaniem. Działania mobbera muszą być regularne i trwać przez dłuższy czas - według Państwowej Inspekcji Pracy co najmniej 6 miesięcy.

MOBBING można określić jako przemoc psychiczną, psychiczne znęcanie się w miejscu pracy (z jęz. ang. „to mob” oznacza zaatakować, napadać, dokuczać). Jest to wrogie, nieetyczne, systematycznie powtarzające się zachowanie skierowane do jednej lub kilku osób.

U podstaw mobbingu leży zawsze konflikt, z tą różnicą, że przyczyną konfliktu nie jest sprzeczność dążeń czy interesów, ale określona osoba.

Działania mobbera często prowadzą do poczucia zagrożenia bezpieczeństwa ofiary, mogą mieć konsekwencje zdrowotne, doprowadzić do powstania zespołu lękowego, depresji, a nawet samobójstwa.

Ofiarą mobbingu często staje się osoba, wobec której nie ma uzasadnionych zarzutów. Celem takiego działania jest poniżenie jej, zastraszenie lub ośmieszenie.

Formy mobbingu

• Bullying – tyranizowanie (zawiera elementy gróźb i przemocy fizycznej, może to być przemoc przełożonych, starszego stażem kolegi). Sprawcą przemocy jest najczęściej stojący wyżej w hierarchii od ofiary. Forma ta często występuje w służbach mundurowych, opartych na rozkazach, w policji, wojsku, w służbie zdrowia, wszędzie tam, gdzie warunki sprzyjają częstemu nadużywaniu władzy
• Ganging up on someone – sprzysięganie się przeciwko komuś
• Molestowanie seksualne – każde niechciane nieodwzajemnione działanie o charakterze seksualnym, które jest nieprzyjemne dla osoby będącej jego obiektem, powoduje, że ta osoba czuje się upokorzona, zastraszona, skrępowana
• Agresja – wszystkie działania, które mają na celu skrzywdzenie drugiego człowieka

Gdzie możemy doświadczyć mobbingu?

Z mobbingiem możemy mieć do czynienia wszędzie tam, gdzie ludzie przebywają ze sobą w grupie przez dłuższy czas:

• w szkole
• na uczelni
• w policji
• w wojsku
• w stowarzyszeniach i wspólnotach
• w rodzinie
• w urzędach

Po czym rozpoznasz mobbing w pracy?

Z mobbingiem masz do czynienia, gdy Twój szef lub współpracownik:

• stosuje wobec Ciebie przemoc psychiczną
• zleca Ci prace bezsensowne lub szkodliwe dla zdrowia
• zleca Ci prace przerastające Twoje kompetencje i kwalifikacje w celu zdyskredytowania Ciebie
• ciągle krytykuje wykonywaną przez Ciebie pracę i zaniża jej jakość
• jesteś izolowany, tj. odsunięty od uczestniczenia w podejmowaniu decyzji, zbywany
• jesteś społeczne odrzucony, np. wyśmiewany, wyzywany, jesteś obiektem plotek
• nie masz możliwości swobodnej komunikacji w miejscu pracy, np. przerywa Ci się, słyszysz kierowane do siebie złośliwe komentarze
• grozi Ci przemocą fizyczną lub znęca się fizycznie
• przejawia działania o podłożu seksualnym

Jakie są cele mobbera?

Działania mobbera mają prowadzić do zepsucia opinii ofiary, jej poniżenia, odarcia z godności. Szkodzą jej w sposób, który pozwoli wyeliminować ją z zajmowanej pozycji. Stopniowo niszczą jej reputację, zaburzają relacje z innymi. Z czasem negatywnie wpływają na jakość wykonywanej przez nią pracy.

Aby osiągnąć te cele mobber posługuje się różnymi narzędziami, m.in. szykany, zwodzenie, podstęp, intryga, kłamstwa, plotki, oszczerstwa, zachowania sadystyczne.

Przyczyny mobbingu

• charakter osoby zarządzającej (zwykle jest to osoba o wyolbrzymionym poczuciu własnej wartości, przeceniająca swoje umiejętności i wiedzę, przekonana o własnych zdolnościach, nie przyjmuje krytyki ze strony innych)
• przyczyny społeczne (bezrobocie, stałe zagrożenie utratą pracy, zatrudnienie na czas określony, nie dające pracownikowi poczucia stabilności i bezpieczeństwa, niekompetentne zarządzanie, zhierarchizowane)
• szczególna pozycja społeczna ofiary mobbingu (np. pochodzenie społeczne, odmienny krąg kulturowy, narodowość, orientacja seksualna, przekonania religijne, niepełnosprawność, osoby nieasertywne, uległe, kobiety pracujące w zawodach uznawanych za typowo męskie, mężczyźni w zawodach sfeminizowanych)

Sylwetki sprawcy mobbingu

• mobber GURU - Jest ekspertem w swojej dziedzinie, obsesyjny perfekcjonista, traktuje ludzi przedmiotowo, bezlitosny egoista, myśli o sobie w samych superlatywach, chłodny emocjonalnie, oceniający, krytykant, stosuje strategię wdzięczności – daje mały kąsek, aby uzyskać wdzięczność
• mobber poszukujący aprobaty - Jest w centrum uwagi, amatorsko manipuluje ludźmi, lubi wzbudzać współczucie, nadmiernie pomocny, narzucający się, przymilny, nienaturalnie uprzejmy, serdeczny, wybiórczo przyjacielski, obraża się, gdy jest krytykowany
• mober zsocjalizowany psychopata - Mistrz mimikry, podstępny, przebiegły, sprytny, wyrachowany, efektywnie manipuluje ludźmi, posiada dużą płynność słowa, potrafi wykorzystać wieloznaczność słów, ingeruje w życie domowe ofiar

Konsekwencje mobbingu

• straty zdrowotne ofiary
• społeczne koszty leczenia, zwolnień lekarskich, rehabilitacji
• koszty w zakładzie pracy: absencja chorobowa, fluktuacja kadr, konieczność szkolenia nowego personelu, mniejsza efektywność pracy osoby mobbingowanej, odszkodowania wypłacane ofiarom

Jak zapobiegać mobbingowi w miejscu pracy?

1. Prewencja pierwotna

• Stworzenie klarownego i wyraźnego zakresu obowiązków
• Zmiana organizacji pracy w taki sposób, by nie przeciążać jednej grupy kosztem drugiej
• Jasne dla wszystkich sposoby podejmowania decyzji oraz przepływu informacji w firmie
• Konstruktywny sposób rozwiązywania problemów (mediacje)
• Karta antymobbingowa (akt deklaracji znajomości zasad w miejscu pracy, objawów mobbingu, zobowiązanie do zgłaszania przejawów mobbingu)

2. Prewencja wtórna

• Szkolenia pracowników
• Kursy asertywności
• Nauka debriefingu, odreagowania
• Wyznaczenie mediatora – z zewnątrz

3. Prewencja trzeciorzędowa

• Leczenie i rehabilitacja ofiar przemocy
• Praca ze sprawcą

Jakie są możliwości walki z mobbingiem?

• rozmowa z mobberem
• poinformowanie przełożonego
• zgłoszenie sytuacji do komisji antymobbingowej
• dochodzenie roszczeń na drodze sądowej

Co może być wykorzystane jako dowód mobbingu w pracy?

• zeznania świadków,
• nagrania audio lub wideo,
• korespondencja (e-maile, SMS-y, listy),
• dokumentacja

Nie lekceważ niewłaściwych zachowań ze strony kolegi z pracy lub przełożonego!

Pamiętaj jednak, że zachowania można uznać za mobbingowe tylko wówczas, gdy pojawiają się systematycznie, przynajmniej jeden raz w tygodniu przez okres co najmniej pół roku. Nie można uznać za działanie mobbingowe jednorazowej krytyki, nawet upokorzenia czy zranienia. Jest to traktowane jako epizod o przykrym zabarwieniu.

Jeśli poczujesz się mobbingowany lub ktoś w Twoim otoczeniu jest ofiarą mobbingu REAGUJ!